آیینه تاریخ

کنکاشی در تاریخ رحلت رسول خدا حضرت محمد(ص)

چکیده

رحلت پیامبر اکرم (ص) حادثه غم انگیزی است که یاد آوری آن همواره قلب هر مسلمان را بدرد می آورد. اختلاف در تاریخ رحلت آن حضرت بسان هر اختلافی در تاریخ زندگی و سیره پیشوایان بخصوص رهبر بزرگ بشریت ، نامطلوب و نامیمون است. این مقاله سعی دارد از طریق بررسی روایات و اقوال، نزدیکترین قول را به حقیقت و واقعیت ، معرفی نماید شاید که از اختلافات و ابهامات در زندگی پیامبر(ص) کاسته شود. در این پژوهش پس از بررسی اقوال مسأله مورد بحث بویژه دو قول مشهور نزد فریقین ، با توجه به ادله و شواهد ، دوم ربیع الاول بعنوان قول اصح یا اقوی در تاریخ رحلت حضرت پیامبر(ص) ، تقویت شده است.

کلید واژگان : وفات رسول خدا (ص)  ، ربیع الاول ، صفر ، شیعه ، سنی.

مقدمه

رحلت حضرت پیامبر(ص) غم انگیز ترین حادثه در تاریخ اسلام ، بود. در پی این واقعه نه تنها امت اسلام که بشریت بزرگترین هادی و منجی خود را از دست داد. همو که برای به کمال رساندن اخلاق و ارزشهای انسانی بر انگیخته شده بود و خود تندیس اخلاق و مکارم انسانی بود تا جایی که از خدای متعال ، مدال " انک لعلی خلق عظیم" را دریافت کرد. افزون بر آن ، در پی فقدان پیامبر(ص) امت دچار تشتت و اختلاف شد که برای مسلمانان عواقب ناگوار و زیانبار بسیار در پی داشت. با توجه به اهمیت این واقعه ، انتظار این است که تاریخ روز و ماه و سال رحلت بصورت دقیق در اذهان مسلمانان باقی مانده و در تاریخ ثبت شده باشد ؛ اما  آیا این اتفاق افتاده است؟ بر خلاف انتظار مشاهده می شود در روز و ماه این واقعه بزرگ اختلافات زیادی وجود دارد به حدی که مجموع اقوال در روز رحلت آن حضرت از ده قول بالغ می شود. اینک سؤال این است که کدام یک از این اقوال بیانگر واقعیت است؟ این مقاله بر آن است تا این اقوال را بازگو کرده و تاریخ صحیح رحلت حضرت پیامبر(ص) را با توجه به شواهد و قراین جنبی مشخص کند. ناگفته پیدا است که با توجه به اینکه این پژوهش در مورد تاریخ رحلت شخص اول مسلمانان است ، تا چه اندازه دارای اهمیت است و اگر نتیجه پژوهش به وحدت دیدگاه مسلمانان در این مورد منجر شود ، اهمیت بیشتری خواهد یافت.

اختلاف ها در تاریخ رحلت پیامبر(ص)

روایات در تاریخ رحلت حضرت پیامبر(ص) ، سه گروه هستند. گروهی تنها به ذکر روز رحلت که در چه روز از روزهای هفته بوده ، اکتفا می کنند[1].  گروه دوم  ماه و  روز هفته و اینکه در کدام روز از ماه اتفاق افتاده نیز اشاره دارند ؛‌ اما سال رحلت را ذکر نکرده و "مفروغ عنه" می گیرند[2]. گروه سوم هم علاوه بر سال و ماه و روز هفته ، به تاریخ دقیق رحلت که در چه روز از ماه اتفاق افتاده ، نیز تصریح می کنند.[3]

در یک تقسیم کلی ، اقوال رحلت پیامبر(ص)‌ به دو گروه کلی تقسیم می شود : طبق یک گروه رحلت حضرت پیامبر(ص) در ماه صفر بوده و طبق گروه دوم رحلت آن حضرت در ماه ربیع الاول اتفاق افتاده است. روایاتی که رحلت رسول خدا(ص) را در ماه ربیع الاول می دانند ، بسیار است ؛ اما قول رحلت در ماه صفر ، فاقد روایت خاص است. اکثر قریب به اتفاق روایات که می توان ادعای اجماع کرد ، وفات پیامبر(ص) را در  روز دوشنبه گفته اند ، در مقابل ، یک قول ضعیف ، آن را در روز جمعه ذکر کرده است[4]. برای رخداد رحلت در روز دوشنبه ادعای اجماع هم شده است.[5] ؛ اما وقوع رحلت در روز جمعه تنها یک قول دارد که آن نیز گوینده اش ناشناس است و ابن شهرآشوب آن را با تعبیر " یقال" مورد اشاره قرار داده است.[6]

اختلاف دیگر در ساعت رحلت حضرت وجود دارد. برخی روایات آن را نیمه روز ذکر کرده اند.[7] در صورتی که برخی دیگر آن را نزدیک غروب دانسته اند[8]. در سال رحلت حضرت نیز اختلافی به چشم می خورد که ناشی از تسامح است. برخی به درستی تصریح کرده اند ، رحلت در سال یازدهم بوده[9] ؛ اما برخی دیگر آن را سال دهم ذکر کرده اند[10].لطفا باقی مقاله را در این لینک  بخوانید